Ağır Engelli Çocuğu Olan Annelere Erken Emeklilik Hakkı

Bakıma muhtaç çocuğu olan kadın çalışanlara erken emeklilik imkânı, 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 28. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu hakka sahip olmak için çocuğun, “başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli” olarak değerlendirilmesi gereklidir. Bu değerlendirme, çocuğun sağlık raporunda ya da özel gereksinim değerlendirme raporunda belirtilen ifadelerle belirlenir.

Engellilik durumunun tespitine ilişkin, 30 Mart 2013 tarihli “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik”, 20 Şubat 2019 itibarıyla yürürlükten kaldırılmıştır. Bu tarihten itibaren:

18 yaş üstü bireyler için “Erişkinler İçin Engellilik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik”, 18 yaş altı çocuklar için ise “Çocuklar İçin Özel Gereksinim Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik (ÇÖZGER)” yürürlüğe girmiştir. Daha önce alınan ve süreklilik ibaresi taşıyan raporlar geçerliliğini korumaktadır. 18 yaş altındaki bireylerin eski yönetmelik çerçevesinde alınmış raporları ömür boyu geçerlidir ve ÇÖZGER formatına dönüştürülmesi gerekmez.

Yeni yönetmeliklerde “ağır engellilik” terimi kaldırılmış olup, yerine farklı tanımlar getirilmiştir. 18 yaşını dolduran bireyler için “tam bağımlı” ifadesi kullanılmaktadır. ÇÖZGER yönetmeliği ise çocukların engellilik durumunu değil, özel gereksinimlerini değerlendirmektedir. Yönetmelik ekindeki tabloya göre, ağır engellilik kavramının karşılıkları şu şekildedir:

• 1. Kategori: Çok ileri düzeyde özel gereksinim var (%70-79).
• 2. Kategori: Belirgin düzeyde özel gereksinim var (BÖGV) (%80-89).
• 3. Kategori: Özel koşul gereksinimi var (ÖKGV) (%90-99).

Bu kriterlere göre çocuğun durumu, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Sağlık Kurulu tarafından değerlendirilip karara bağlanmaktadır.

5510 Sayılı Kanun’un 28. Maddesi ve Erken Emeklilik Hakkı ve Dilekçe Örneği

Erken emeklilik hakkı tanımlanırken dilekçelerde şu ifade kullanılabilir:

5510 Sayılı Kanun 28. Madde (Ek fıkra: 17.04.2008-5754/16 md.):
Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede ağır engelli çocuğu bulunan kadın sigortalıların, emeklilik ya da yaşlılık aylığı talebinde bulunması durumunda, bu Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, toplam prim gün sayısına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş haddinden düşülür.

Kanunun yürürlüğe girdiği 1 Ekim 2008 tarihinden sonraki prim ödeme günleri veya çalışma sürelerinin dörtte biri, prim gün sayısına eklenmekte ve bu süreler emeklilik yaşından düşülmektedir. Ancak bu haktan yararlanabilmek için, çocuğun bakıma muhtaç olduğu sürenin başlangıç ve bitiş tarihlerinin yanı sıra çocuğun hayatta olduğunun tespit edilmesi gereklidir.

• Öte yandan, 1 Ekim 2008 tarihinden önce bakıma muhtaç çocuğu bulunan kadınların, bu tarihten önceki süreleri erken emeklilik kapsamında değerlendirilmemektedir.

Kimler Bu Haktan Yararlanabilir?

Bu erken emeklilik hakkından, şu sigorta kapsamındaki kadın çalışanlar yararlanabilir:

• Bağ-Kur,
• SSK,
• Emekli Sandığı,
• Tarım Sigortası,
• İsteğe Bağlı Sigortalılar.

Çocuğum %90 Oranında Ağır Engelli ve 1999 Doğumlu, Henüz Erken Emeklilik İçin Başvurmadım. Başvuru Zamanı Önemli Mi?

Erken emeklilik başvurusu, aktif çalışırken veya emeklilik işlemleri sırasında yapılabilir. Ancak, başvurunuzu mümkün olan en kısa sürede yapmanız faydalı olacaktır.

Başvuru işlemleri şu şekilde yürütülür:

• Çalışan kadınlar, bağlı bulundukları kuruma bir dilekçe ile başvurabilirler. Kurum, dilekçeyle birlikte kişinin çalışma belgelerini SGK’ya iletir.
• Çalışanlar, dilerlerse çalışma belgelerini bağlı oldukları kurumdan ya da e-Devlet üzerinden alarak doğrudan SGK’ya başvuru yapabilirler.
• İsteğe bağlı sigortalı olan anneler ise doğrudan SGK’ya dilekçe ile müracaat etmelidir.

Başvuru Yapılırken Çocuk İçin Yeniden Rapor İstenir Mi?

Engelli sağlık raporunun, yetkilendirilmiş bir hastaneden alınmış olması ve geçerlilik süresinin dolmamış bulunması durumunda, başvuru sırasında tekrar bir rapor talep edilmez. SGK’nın 17 Eylül 2015 tarihli ve 2015/23 sayılı Genelgesi’ne göre, süresi geçerli olan mevcut raporunuzla başvurunuz değerlendirilecek ve işlem yapılacaktır.

Erken Emeklilik Hakkından Babaların Yararlanma Durumu Var Mıdır?

Bakıma muhtaç çocuğu bulunan babalar, erken emeklilik hakkından faydalanamaz. Bu hak, yalnızca bakıma muhtaç çocuğu olan annelere tanınmıştır. Ayrıca, bu hak bakıma muhtaç eş, anne, baba veya kardeş için de geçerli değildir. Otizmli çocuğu olan babaların 5 yıl erken emeklilik hakkı, 2013 yılında oluşturulan Otizm Eylem Planı’nda yer almıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), bu planı Aralık 2017’de kabul etmiş ve ilgili sivil toplum kuruluşları, planda belirtilen maddeler üzerinde çalışmalara başlamıştır.

TBMM’de oluşturulan Otizm Araştırma Komisyonu’nun raporunda da “Ağır engelli çocuğu bulunan babalara erken emeklilik hakkı” konusu ele alınmıştır. Ancak bu hakkın uygulanabilmesi için, tıpkı annelere tanınan erken emeklilik hakkında olduğu gibi, 5510 sayılı Kanun’un 28. maddesinde bir yasal düzenleme yapılması gerekmektedir.